Khoản 1 Điều 8 Nghị định số 54/2014/NĐ-CP quy định: "1. Thanh tra Sở Tư pháp là cơ quan của Sở Tư pháp, giúp Giám đốc Sở Tư pháp tiến hành thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành; giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật." Ngày 19/03/2021, Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Quyết định số 197/QĐ-UBND về việc tổ chức lại các đơn vị hành chính thuộc Sở Tư pháp tỉnh Kon Tum. Theo đó, cơ cấu tổ chức của Sở Tư pháp gồm Văn phòng Sở, Thanh tra Sở và 02 phòng chuyên môn, nghiệp vụ (Phòng Xây dựng, Kiểm tra và Phổ biến pháp luật; Phòng Hành chính và Bổ trợ tư pháp); 04 đơn vị sự nghiệp (Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước, Trung tâm Dịch vụ đấu giá tài sản, Phòng Công chứng số 1, Phòng Công chứng số 2).
Trên cơ sở đó, Giám đốc Sở Tư pháp ban hành Quyết định số 68/QĐ-STP ngày 6 tháng 5 năm 2022 quy định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Thanh tra Sở Tư pháp tỉnh Kon Tum. Hiện nay, theo Đề án vị trí việc làm của Sở Tư pháp thì Thanh tra Sở Tư pháp có 03 biên chế để thực hiện nhiệm vụ được giao, gồm: Chánh Thanh tra (Thanh tra viên chính), 01 thanh tra viên và 01 chuyên viên; tất cả đều tốt nghiệp Cử nhân Luật, có kinh nghiệm công tác, có phẩm chất đạo đức tốt và vững vàng về chuyên môn, nghiệp vụ. Hiện nay, chức năng, nhiệm vụ của Sở Tư pháp ngày càng được tăng cường, bổ sung các nhiệm vụ mới, quan trọng, có phạm vi quản lý rộng và liên quan đến nhiều sở, ngành, địa phương, trong đó có nhiều lĩnh vực phức tạp, liên quan nhiều cá nhân, tổ chức.
Trong thời gian qua, các vụ việc tranh chấp liên quan đến hợp đồng, giao dịch do công chứng viên các tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn tỉnh thực hiện có chiều hướng gia tăng; một số công chứng viên chưa chấp hành nghiêm túc quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục công chứng, quy tắc đạo đức hành nghề công chứng, thậm chí một số trường hợp công chứng viên vi phạm pháp luật. Một số đối tượng lợi dụng hoạt động công chứng để thực hiện các hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản,... cần tiếp tục đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đối với các tổ chức hành nghề công chứng để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật; cần thiết phải tăng cường thành lập các đoàn thanh tra, kiểm tra liên ngành xử lý các vụ vi phạm về công chứng “khống”, công chứng “treo”, công chứng “chờ”, chuyển cơ quan điều tra xử lý các vi phạm về hành nghề công chứng theo quy định của pháp luật.
Việc thực hiện nghiệp vụ đấu giá tài sản ở một số nơi chưa theo đúng trình tự, thủ tục quy định của Luật Đấu giá tài sản, hướng dẫn của Cục Bổ trợ tư pháp - Bộ Tư pháp (thực hiện thông báo công khai việc lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản; thực hiện đánh giá, chấm điểm để lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản…) và các nội dung chỉ đạo của UBND tỉnh dẫn đến tình trạng kiến nghị, khiếu nại, tố cáo đối với lĩnh vực này đang có xu hướng tăng lên, nhất là đấu giá quyền sử dụng đất và quyền khai thác khoáng sản. Một số tổ chức hành nghề luật sư và chi nhánh tổ chức hành nghề luật sư trên địa bàn tỉnh có dấu hiệu hoạt động không đúng pháp luật, không đúng theo Giấy đăng ký hoạt động do Sở Tư pháp cấp;… gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước về hoạt động hành nghề luật sư.
Về thực hiện lĩnh vực hộ tịch, quốc tịch, chứng thực và nuôi con nuôi là lĩnh vực có nhiều quy định phức tạp và thường xuyên gặp khó khăn, vướng mắc trên thực tế. Một số địa phương bố trí công chức làm công tác hộ tịch không đúng chuyên môn; đầu tư cơ sở vật chất chưa đúng mức, nhất là phòng, kho lưu trữ Sổ, hồ sơ hộ tịch chưa đảm bảo tiêu chuẩn để lưu trữ vĩnh viễn…
Một bộ phận công chức làm công tác hộ tịch chưa chủ động nghiên cứu, cập nhật kịp thời và thực hiện đúng các quy định như: sử dụng Sổ đăng ký hộ tịch không đúng quy định; không cập nhật kịp thời biểu mẫu; ghi nội dung đăng ký vào Sổ hộ tịch không đầy đủ, thậm chí bỏ trống nhiều trang; nhiều hồ sơ thiếu thủ tục, thiếu xác minh chặt chẽ (nhất là đăng ký lại khai sinh/đăng ký khai sinh cho người đã có hồ sơ, giấy tờ cá nhân…). Một bộ phận cá nhân còn cố tình cung cấp thông tin không chính xác để đăng ký hộ tịch nhằm đạt được mục đích cá nhân ở từng thời điểm, dẫn đến việc điều chỉnh thông tin hộ tịch nhiều lần, nhất là điều chỉnh tuổi. Sự phối hợp thực hiện các nhiệm vụ liên quan của một số ngành đối với công tác hộ tịch chưa triệt để, chưa đồng bộ, nhất là trong điều chỉnh thông tin hộ tịch trong các giấy tờ thuộc thẩm quyền của cơ quan mình, dẫn đến khó khăn cho người dân.
Thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp theo quy định tại Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị thì một trong những nhiệm vụ trọng tâm là thực hiện xã hội hóa các hoạt động công chứng, luật sư, đấu giá tài sản, thừa phát lại, quản tài viên. Để thực hiện có hiệu quả Chiến lược cải cách tư pháp, trong thời gian qua, Sở Tư pháp đã tham mưu UBND tỉnh triển khai thực hiện có hiệu quả xã hội hóa các hoạt động bổ trợ tư pháp như: công chứng, luật sư, đấu giá tài sản, thừa phát lại đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của người dân và tổ chức nhưng đồng thời cũng phát sinh nhiều vấn đề nhạy cảm, phức tạp, vi phạm pháp luật từ các hoạt động này. Chính vì vậy, Thanh tra Sở Tư pháp đã tham mưu thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra theo chức năng, nhiệm vụ của mình, góp phần vào công tác quản lý nhà nước đối với các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của ngành, giúp phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật. Qua đó, kịp thời đề xuất, yêu cầu các biện pháp chấn chỉnh, khắc phục, giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật, đảm bảo kỷ cương, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
Căn cứ tình hình tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Tư pháp trong thời gian qua và tiêu chí quy định tại điểm b khoản 2 Điều 26 Luật Thanh tra năm 2022 về vị trí, chức năng của Thanh tra Sở cũng như tình tình thực tế quản lý nhà nước của Sở Tư pháp; đồng thời, trên cơ sở dự báo các hành vi vi phạm trong lĩnh vực Tư pháp, nhất là trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp thời gian tới tiếp tục có chiều hướng tăng, diễn biến phức tạp, vì vậy, nếu không có hoạt động thanh tra chuyên ngành của Thanh tra Sở Tư pháp thì sẽ không thể phát hiện, xử lý, răn đe kịp thời các đối tượng có hành vi vi phạm, sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, ảnh hưởng đến vấn đề an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh, nhất là trong hoạt động công chứng, đấu giá tài sản, luật sư, thừa phát lại;...
Do đó, cần phải giữ nguyên tổ chức Thanh tra Sở Tư pháp theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 26 Luật Thanh tra năm 2022 để thực hiện có hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực Tư pháp hiện nay./.