Nếu như nói chuyện liên quan giữa cơ quan nhà nước với người dân thì đâu đâu chúng ta cũng nghe tham nhũng từ giải quyết thủ tục hành chính đến xin việc làm; từ việc thi tuyển công chức đến việc bỏ tiền hối lộ để bỏ qua các hành vi vi phạm, giảm nhẹ hình phạt hay tiền lót tay để chạy chính sách,… Ai cũng biết tình trạng tham nhũng nhưng ít khi lại tố cáo tham nhũng nên tham nhũng ngày càng nghiêm trọng, diễn ra tràn lan ở các cấp, các ngành, nếu không có biện pháp đấu tranh phòng chống tham nhũng hữu hiệu thì đây là nguy cơ ảnh hưởng đến tồn vong của chế độ, làm cho đất nước ngày càng trì trệ do mất đi các nhà đầu tư, giảm niềm tin của nhân dân vào hệ thống các cơ quan nhà nước…
Lâu nay, các vụ việc tham nhũng được phát hiện đa số là do báo chí, nguồn tin tố giác của người dân, sau đó cơ quan chức năng mới vào cuộc xử lý. Số vụ việc tham nhũng được phát hiện qua các hoạt động quản lý nhà nước như thanh tra, kiểm tra, kiểm toán thường không lớn, nhiều vụ việc được xử lý nội bộ, ít công khai, do vậy tình trạng tham nhũng ngày càng nghiêm trọng. Vậy, tại sao người dân biết các hành vi tham nhũng nhưng không tố cáo hành vi tham nhũng xuất phát từ nhiều lý do như:
Thứ nhất, người dân ngại tố cáo tham nhũng là do chính một bộ phận người dân cố tình tiếp tay cho tham nhũng như chỉ vì mong muốn giải quyết công việc được nhanh chóng, giảm phiền hà khi giải quyết thủ tục hành chính nên cố tình bỏ tiền ra “bôi trơn” để được việc. Và một khi đã tiếp tay cho hành vi tham nhũng thì làm gì có chuyện lại đi tố cáo chính mình, đây cũng là lý do mà nhiều cuộc Hội thảo đặt vấn đề “có nên xử lý hành vi đưa hối lộ hay không?” như một số nước trên thế giới để khuyến khích người dân tố giác tham nhũng.
Thứ hai, khi người dân tố giác tham nhũng nhưng đa phần đều thiếu các chứng cứ để chứng minh hành vi vi phạm nên cơ quan nhà nước có thẩm quyền thường không thụ lý để giải quyết. Đôi khi người dân tố cáo có chứng cứ có liên quan nhưng không tiết lộ danh tính, tức là “đơn nặc danh” thì cũng thuộc trường hợp không thụ lý giải quyết, đây cũng là lý do người dân ngại tố cáo tham nhũng.
Thứ ba, thời gian qua tình trạng người dân tố cáo tham nhũng, tiêu cực rất nhiều nhưng đổi lại việc tố cáo tham nhũng được khen thưởng thì ít mà rước họa thì nhiều. Rất nhiều trường hợp người tố cáo tham nhũng bị trù dập như chuyển công tác, bị nhắn tin đe dọa, bị gây thương tích và khủng bố tinh thần cá nhân và những người thân trong gia đình…Người tố cáo tham nhũng ít khi được sự đồng thuận, chia sẽ giữa người thân và cộng đồng, họ thường đơn độc, lẻ loi trong cuộc chiến mà ở đó họa thường nhiều hơn phúc.
Thứ tư, khi người dân tố cáo hành vi tham nhũng của cán bộ, công chức thì việc xử lý hành vi vi phạm thường qua loa, chiếu lệ, thiếu kiên quyết, cố tình bao che hành vi tham nhũng. Người có hành vi tham nhũng thì được điều chuyển sang vị trí khác, đôi khi được chuyển lên vị trí cao hơn làm cho người tố cáo tham nhũng giảm sút niềm tin vào công lý nên ngại đấu tranh chống tham nhũng.
Thứ năm, việc khen thưởng người tố cáo tham nhũng không được coi trọng. Những vụ việc tham nhũng được phát hiện và xử lý do người dân tố cáo rất nhiều nhưng ít khi được vinh danh người tố cáo, người tố cáo ít khi được nhắc đến, có trường hợp họ lại bị phê bình, nhắc nhở tại cơ quan, đơn vị và nơi cư trú vì “cố tình đấu tranh chống tham nhũng”... Nếu có khen thưởng người tố cáo thì chỉ có bằng khen và vài trăm ngàn, họ chưa được hưởng khoản tiền tương xứng với vai trò phát hiện tham nhũng, chưa được trích phần trăm từ số tiền tham nhũng được thu hồi…
Chính vì vậy, việc người dân biết rất rõ hành vi tham nhũng của cán bộ, công chức ở cơ quan nhà nước nhưng không tố cáo là vì cơ chế bảo vệ người tố cáo chưa được đầy đủ, rõ ràng; các cơ quan chức năng có thẩm quyền chưa kịp thời áp dụng các biện pháp hữu hiệu để bảo vệ người tố cáo tham nhũng dẫn đến họ bị trả thù, trù dập, ép buộc rút đơn hoặc nhận tội vu khống…Việc người dân thờ ơ với tham nhũng, không tố cáo tham nhũng thì cuộc chiến chống tham nhũng ở nước ta sẽ không đạt kết quả. Sinh thời, Bác hồ có dạy “Dễ vạn lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”, do đó việc ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng cần phải dựa vào dân nhưng để người dân tố cáo tham nhũng thì việc khắc phục những bất cập, hạn chế và tạo cơ chế để người dân tố cáo tham nhũng là việc làm cần thiết và hết sức cấp thiết hiện nay./.